ضوابط طراحی ویلا در شمال ایران

وقتی سخن از خرید ویلا در ایران به میان باشد، شمال ایران نخستین منطقه‌ای است که به ذهن می‌رسد. اما همان عواملی که باعث شده‌اند شمال البرز آب‌وهوایی عالی داشته باشد، ساخت ویلا در این منطقه را کمی چالش‌برانگیز کرده‌اند. بنابراین رعایت ضوابط طراحی ویلا در شمال ایران نسبت به دیگر مناطق کشورمان، حساسیت بالاتری دارد.

ساخت ویلا در شمال ایران

ایران کشوری با وسعت زیاد، آب‌وهوای خوب و چشم‌اندازهای طبیعی فراوان است. در این میان، برخی از مناطق آن از آب‌وهوای دل‌انگیزتری برخوردار هستند، مانند ناحیه شمالی رشته‌کوه البرز. اقلیم شمال ایران معتدل خزری می‌باشد که آن را برای اقامت، زندگی و گشت‌وگذار تفریحی بسیار مناسب کرده است.

آب‌وهوای معمولا گرم و شرجی از ویژگی‌های این نوع اقلیم می‌باشد. علت این ام،ر کوه‌های البرز هستند که ابرهای ورودی از سوی دریای خزر را گیر می‌اندازند. بالا بودن میزان بارندگی و پایین بودن میزان تابش آفتاب در شمال نیز به همین دلیل هستند. این مسائل سبب می‌شوند ضوابط طراحی ویلا در شمال ایران متفاوت از دیگر نقاط کشور باشد.  

علی‌رغم همه چالش‌های گفته‌شده، ساخت ویلا در شمال رواج زیادی دارد. این کار حتما می‌بایست با توجه شرایط اقلیمی منطقه، قوانین ساخت ویلا در شمال و اصول زیباشناسی محلی صورت گیرد. آنگاه بهترین طراحی ویلا به دست می‌آید.

قوانین ساخت ویلا در شمال ایران

پس از خرید زمین در شمال ایران، نخستین گام این است که پروانه ساخت ویلا بگیریم. پروانه ساخت در اصل یک پرونده قانونی است که اجازه ساخت ویلا در شمال را به سازنده می‌دهد. بدون آن، ویلاسازی غیرقانونی خواهد بود. شهرداری هر منطقه برای صدور این مجوز الزامات خود را دارد. جهت آگاهی از این الزامات حتما می‌بایست به خود شهرداری مراجعه کنید. البته تعمیرات یا بازسازی ویلایی که از قبل ساخته شده است، اگر جزئی باشد، مجوز قانونی نمی‌خواهد.

برای درخواست پروانه ویلا ابتدا می‌بایست مدارک لازم گردآوری و سپس به همراه اطلاعات موردنیاز، به شهرداری تحویل داده شوند. برخی از این مدارک شامل مدارک شناسایی مالک، برگه تسویه عوارض نوسازی، عوارض شهرداری و سند مالکیت هستند.

سپس کارشناس شهرداری از زمین ویلا بازدید خواهد کرد و گزارشی درباره شرایط آن تهیه می‌کند. با توجه به اطلاعات این گزارش، امکان یا عدم امکان ساخت ویلا به دارنده اعلام می‌شود. آنگاه در صورت امکان، مالک باید تاییدیه نقشه ویلا را از شهرداری بگیرد و کار ساخت را آغاز کند.

تراکم ساختمانی مجاز در شمال ایران

توجه داشته باشید که تراکم ساختمان یکی از مهم‌ترین ضوابط طراحی ویلا در شمال ایران است. تراکم ساختمان یعنی چه درصدی از مساحت یک زمین را می‌توانیم برای ساخت ویلا مورداستفاده قرار دهیم. در شمال ایران، در نقاط شهری تراکم قانونی برابر با ۵۰ درصد و در نقاط غیرشهری معمولا حدود ۳۰ درصد است. ویلاها عمدتا جزء دسته دوم هستند. یعنی اگر یک زمین ۲۰۰ متری خریده باشید، تنها ۳۰ درصد آن یا ۶۰ متر می‌تواند برای ساخت ساختمان استفاده شود. 

مهم‌ترین ضوابط طراحی ویلا در شمال ایران

رطوبت، بارندگی و دمای هوا ساخت ویلا در شمال را چالش‌انگیز می‌کنند. مهم‌تر از همه، این ویژگی‌ها باید هنگام انتخاب مصالح ساخت ویلا لحاظ شوند. تهویه مناسب از دیگر مسائل ضروری برای طراحی پلان ویلا در شمال است. بدون تهویه مناسب، ویلا دچار پوسیدگی‌ها و فرسودگی‌های فراوان خواهد شد. همچنین تعداد روزهای آفتابی در شمال ایران کم‌تر است.

بنابراین جذب حداکثری آفتاب به‌ویژه در زمستان بدون گرم شدن بیش ‌از حد در تابستان، باید از ویژگی‌های ساختمان باشد. البته ضوابط طراحی ویلا در شمال ایران فراتر از این‌ها هستند که باید به همگی توجه داشت.

بیشتر بخوانید: اصول طراحی پلان ویلا

انتخاب مصالح

محافظت در برابر رطوبت، مهم‌ترین نکته هنگام انتخاب و خرید مصالح ویلای شمال محسوب می‌شود. از سوی دیگر، بهتر است مصالحی به کار روند که از هدر رفت انرژی جلوگیری کنند. هرچه مصالح سبک‌تر باشند و در عین‌حال ظرفیت حرارتی بیشتری داشته باشند، بهتر است. بتن می‌تواند گزینه خوبی باشد، اما طول عمر آن در اقلیم شرجی کاهش می‌یابد. یک راه‌حل این است که نسبت آب به سیمان در بتن حداکثر ۶/۰ باشد.

سازه‌های فلزی باید تا جای ممکن کمتر به کار روند. زیرا فلز به دلیل رطوبت زنگ می‌زند و فرسایش می‌یابد. الوارهای چوب نیز اگر به‌درستی استفاده شوند، جایگزین خوبی برای فلز هستند. بهتر است چوبی را انتخاب کنیم که بیشترین مقاومت را در برابر رطوبت داشته باشد. البته برای اطمینان، روی آن را می‌توان با انواع لایه محافظ پوشاند. سازه‌های چوبی باید به‌گونه‌ای قرار گیرند که به‌ آسانی قابل تعویض باشند. مصالح بومی مانند ترکیب شن و ماسه و الوارهای چوبی گزینه مناسب دیگری هستند.

تهویه مناسب

گردش هوا از مهم‌ترین ضوابط طراحی ویلا در شمال ایران است. اگر هوای داخل ویلا مانده و آلوده شود، احتمال کپک زدن در ساختمان بالا می‌رود. حتی ممکن است مشکلات تنفسی و عوارض پوستی برای ساکنان ایجاد کند. جهت‌گیری ساختمان می‌بایست به‌گونه‌ای تعیین شود که بیشترین میزان هوا در آن جریان پیدا کند.

نصب فن در قسمت‌های با رطوبت‌تر ویلا مانند حمام، سرویس بهداشتی، آشپزخانه و رختکن از دیگر راهکارها می‌باشد. بهتر است درب‌ها و پنجره تا جای ممکن بزرگ طراحی شوند. می‌توان کانال‌های هواکش را نیز در شیروانی تعبیه نمود. با این تمهیدات، گردش هوای طبیعی در ویلا رخ می‌دهد، هوای گرم از کانال‌ها بیرون می‌رود و هوای خنک از دیگر نقاط وارد می‌شود.

به‌ طور کلی، هرچه پلان ویلا دارای پیچیدگی کمتری باشد، گردش باد در آن آسان‌تر صورت می‌گیرد. توجه کنید که باد در شمال ایران از غرب به شرق می‌وزد. درنتیجه پلان‌های کشیده از غرب به شرق بهترین گزینه خواهند بود.

سقف ویلا

سقف باید حتی‌الامکان از موادی ساخته شود که گرما و رطوبت را جذب نمی‌کنند. در غیر این صورت، دمای داخل ساختمان بسیار بالا می‌رود و کنترل آن دشوار می‌شود. بام ویلای شمال را به دلیل بارندگی بالا معمولا به‌ صورت شیروانی می‌سازند. البته گاهی هم به ‌صورت شیب‌دار یک‌طرفه و غیر شیروانی ساخته می‌شود. در هر صورت، سقف ناودانی صاف پاسخگو نیست.

در نظر گرفتن زاویه بارش از دیگر ضوابط طراحی ویلا در شمال ایران می‌باشد که کمتر به آن توجه شده است. باران در شمال کشور معمولا از سوی شمال غرب و شمال و با زاویه ۴۵ درجه می‌بارد که هنگام طراحی پلان باید آن را در نظر داشت. همچنین رنگ بام ویلا بهتر است تا حد ممکن روشن باشد تا در فصول گرم، کمترین میزان گرما را جذب کند. در نتیجه، میزان حرارت داخل ساختمان و فرسودگی آن کاهش خواهد یافت. کاهش ارتفاع سقف ویلا از دیگر راه‌ها برای خنک‌سازی است.

نورگیری

شمال ایران در بسیاری از روزهای سال به‌ویژه در زمستان و بهار، هوای ابری دارد. اما در تابستان گاه تحت تابش شدید آفتاب قرار می‌گیرد که در ترکیب با رطوبت هوا، بسیار آزاردهنده خواهد بود. بیشترین میزان آفتاب را ضلع جنوبی ویلا دریافت می‌کند.

بنابراین اتاق‌خواب‌ها یا نشیمن‌ها و پذیرایی‌های اصلی بهتر است نزدیک به ضلع شمالی در پلان قرار گیرند. در این حالت، به دلیل نور کم ضلع شمالی، پنجره‌های این اتاق‌ها باید بزرگ‌تر یا متعددتر باشند. آشپزخانه را نیز معمولا در شرق ساختمان قرار می‌دهند تا صبح‌ها نخستین پرتو آفتاب به آنجا بتابد.

پی‌ریزی ساختمان

ساختاربندی صحیح پی یا فونداسیون را حتما باید به عنوان یکی از ضوابط طراحی ویلا در شمال ایران لحاظ کرد. بدون پی‌ریزی اصولی، ممکن است ساختمان ترک بردارد، کج شود یا تماما فرو بریزد. خاک شمال به‌خصوص در نواحی ساحلی معمولا تا عمق زیادی خیس می‌باشد. خوب است پی ویلا در شمال کمی بلند (تا ۳۰ سانتی‌متر یا بیشتر) گرفته شود. بدین ترتیب، هنگام سیل یا جمع شدن آب باران، این آب به سازه‌های اصلی ساختمان کمتر آسیب می‌زند و به‌ ندرت وارد ویلا خواهد شد.

خوب است سطح زمین را دورتادور پی با گذاشتن سکو کمی بالا بیاوریم تا آب به زیرزمین نفوذ نکند. استفاده از کرسی چینی از دیگر راهکارها برای پی ویلای شمال است. همچنین می‌توان از انواع گونی، قیر و عایق‌کاری در پی ویلا استفاده کرد تا نفوذ رطوبت کاهش یابد. ضمنا کف فونداسیون می‌بایست حتما زیر سطح یخ‌زدگی زمین باشد.

سیستم هدایت آب یا زه‌کشی

به جز داشتن سقف شیروانی یا شیب‌دار، می‌توان یک سیستم هدایت آب هم تعبیه نمود. ناودان بزرگ و سامانه‌های مشابه برای این کار عالی‌ هستند. گاه سامانه‌های هدایت آب را از بام تا خیابان می‌کشند تا خیالشان راحت باشد.

پیرامون ویلا نیز می‌توان یک جوی بزرگ حفر کرد تا در صورت بارندگی دور ساختمان را دیرتر آب بگیرد. قرار دادن تعداد زیادی درخت در باغ ویلا یک راه خوب دیگر برای جلوگیری از جریان شدید آب به شمار می‌رود.

درزگیری

درزگیری از جمله ضوابط طراحی ویلا در شمال ایران است که نادیده گرفتنش پیامدهای ناگواری در بر خواهد داشت. همه درب‌ها، پنجره‌ها و گوشه و کناره‌های ویلا حتما باید کاملا درزگیری شوند. در غیر این صورت، رطوبت همیشه راه خود را برای ورود به ویلا خواهد یافت. آنگاه میزان پوسیدگی در قسمت‌های مختلف افزایش می‌یابد که یکی بزرگ‌ترین دغدغه‌ها هنگام ساخت ویلا در شمال می‌باشد. عایق‌بندی ازجمله ایزوگام از دیگر مواردی است که هنگام ساخت ویلا در شمال نباید فراموش کرد.

فرم ویلا

فرم یا شکل هندسی کلی ویلا به ‌شدت بر نورگیری، وزش باد، میزان هدر رفت یا جذب گرما و حتی تهویه کلی اثرگذار است. در این زمینه می‌توان به مفهوم فشردگی سازه اشاره کرد. فشردگی سازه عبارت است از نسبت مساحت به حجم ویلا که بستگی زیادی به ارتفاع ساختمان دارد.

هرچه مقدار این فشردگی کمتر باشد، فرم مطلوب‌تری از نظر هدر رفت انرژی به دست می‌آید. از آنجایی ‌که نسبت مساحت بناهای دایره‌ای شکل به حجمشان کمتر است، این‌ بناها از نظر هدر رفت انرژی مطلوب خواهند بود. ولی به دلیل نیاز به فضای زیاد، چنین چیزی عملا ممکن نیست. اما می‌توان برخی بناهای ویلا را دایره‌ای ساخت تا هدر رفت انرژی کمتری صورت گیرد. همچنین هندسه ساختمان ویلا باید به‌گونه‌ای باشد که بادها به ‌راحتی از کناره‌های آن رد شوند و کمترین آسیب وارد شود.

بیشتر بخوانید: طراحی ویلا به صورت تخصصی

ضوابط انواع ویلا در شمال

در این بخش به ضوابط طراحی ویلا با توجه به انواع ویلا در شمال می‌پردازیم.

ضوابط طراحی ویلا در شمال ایران برای ویلای جنگلی

برخی افراد، جنگل‌های شمال را به سواحلش ترجیح می‌دهند. چراکه جنگل‌ها پر از تازگی، سکوت و چشم‌اندازهای بی‌مانند هستند. اما ضوابط ویلای جنگلی با دیگر ضوابط طراحی ویلا در شمال ایران کمی تفاوت دارند.

یکی از مشکلات جنگل‌های شمال پراکندگی انواع حشرات، حیوانات موذی و دیگر حیوانات خطرآفرین است. مانند موریانه‌ها که تهدیدی جدی برای سازه‌ها حساب می‌شوند و حیوانات وحشی که برای خود ساکنان خطرآفرین خواهند بود. ساخت دیوار بلند دورتادور ویلا گاه به‌ عنوان راه‌حل این مشکل لحاظ شده است.

اما دیوارسازی، نمای زیبای جنگل را از بین می‌برد. البته ساخت حصار هنوز یک راه بسیار کارآمد تلقی می‌شود. برای دور کردن حشرات موذی نیز بهتر راه این است که اصول طراحی پلان ویلا را از نظر بهداشت دقیق رعایت کنیم. به کار بردن لایه‌های محافظ روی سازه‌ها و سم‌پاشی منظم، از دیگر راهکارها به شمار می‌آیند.

ضوابط طراحی ویلا در شمال ایران برای ویلای ساحلی

بسیاری از افراد به دلیل علاقه فراوان به دریا، ساخت ویلای ساحلی در شمال را ترجیح می‌دهند. باید توجه کرد که این نوع ویلاها با ویلاهای معمولی هرگز یکسان نیستند. به دلیل پیشروی احتمالی ساحل و دیگر خطرات، فاصله قانونی ویلا با خط ساحل حتما لازم است حفظ شود. طوفان‌های شدید ساحلی از دیگر چالش‌های ساخت ویلای ساحلی در شمال ایران هستند.

فرم و جهت‌گیری ساختمان ویلا حتما باید به ‌صورتی باشد که به‌ خوبی این بادها را هدایت کند تا کمترین فشار به ساختمان ویلا وارد شود. همچنین عایق‌کاری ویلاهای ساحلی می‌بایست با شرایط خاص‌تر انجام گیرد تا رطوبت، کمترین آسیب را به آن بزند.

جمع‌بندی

ساخت و خرید ویلا در شمال از هر جای دیگر برای ایرانیان محبوب‌تر است. به دلیل شرایط اقلیمی منحصر به‌ فرد، ضوابط طراحی ویلا در شمال ایران بسیار متفاوت از دیگر نقاط هستند. رطوبت را می‌توان مهم‌ترین جنبه در ساخت ویلا در شمال دانست. باد از دیگر مواردی است که باید در طراحی پلان ویلا در شمال به ‌ویژه برای مناطق ساحلی به آن توجه داشت.

جهت‌گیری ساختمان باید به‌گونه‌ای باشد که گردش باد و هوا درون ساختمان به حد کافی صورت گیرد. در عین‌حال، فرم ساختمان می‌بایست به گونه‌ای باشد کمترین آسیب‌پذیری را در برابر طوفان‌های شدید داشته باشد. نورگیری، تهویه و خرید مصالح مناسب نیز از دیگر نکات مهم هستند.

تحریریه دکوبوم